لبنیات یا به عبارت دیگر فرآورده‌های شیری گروهی از مواد غذایی را شامل می‌شود که بر پایه شیر تشکیل شده‌اند. این شیر بیشتر از گاو تأمین می‌شود؛ ولی این موضوع بدین معنا نیست که شیر دیگر گونه‌های جانوری نظیر بز یا گاومیش هم در بازار توزیع نشود. چالش های صنایع لبنی یا همان کارخانه‌هایی که این مواد در آنها تولید می‌شود در حوزۀ مواد غذایی بسیار زیاد است. در این مطلب قصد داریم برخی از این چالش‌ها را مرور کنیم؛ با آی‌تی‌‌وت همراه باشید!
انواع فراورده‌های لبنی
فراورده‌های لبنی گستردگی زیادی دارد که در زیر به چند نمونه پر کاربرد اشاره می‌کنیم.
- سرشیر: تجمع چربی شیر در قسمت یک‌دهم بالایی شیر
- خامه: چربی شیر است که از سرشیر گرفته و در روش صنعتی مستقیم از شیر خام گرفته می‌شود.
- کره: آنچه به‌عنوان کره شناخته می‌شود چربی شیر است که طی پروسه‌ای با نام زدن شیر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم به دست می‌آید. این محصول دو نوع دارد که ترش و شیرین هستند. نوع ترش با تخمیر و نوع شیرین بدون تخمیر تولید می‌شود.
- پنیر: از راه مایه زدن به شیر از طریق افزودن آنزیم رنت یا اضافه‌کردن اسید که شیر را دَلَمه می‌کند فراهم می‌کنند. پس از آن قسمت دلمه بسته که حالت جامد آبکی دارد با فرایند پرس از آب پنیر جدا خواهد شد. بر حسب میزان پرس انجام‌گرفته از گونه پنیرهای سخت، نیمه‌سخت، نرم تولید می‌شود. گفتنی است روش‌های زیادی برای درست‌کردن پنیر وجود دارد و پنیر بر اساس گونه فرایند تولید انواع بسیار زیادی دارد.
- ماست: در اثر تخمیر شیر با کمک باکتری‌های استرپتوکوک و لاکتوباسیل به شیر که "مایه" نام دارد به دست می‌آید.
- کشک: فراورده‌ای است که حاصل جوشاندن دوغ و سپس صاف‌کردن و خشک‌کردن آب آن است.
چالش های صنایع لبنی از بعد رقبای داخلی
صنعت لبنیات، از مهم‌ترین حلقه‌های زنجیره غذایی کشاورزی و پیشرفته‌ترین صنعت تبدیلی و تکمیلی زنجیره غذایی است که رتبه اول بازار مصرف و ارزش‌افزوده را در بین سایر صنایع این بخش دارا است. مطالعات نشان می‌دهد که عدم توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای در مدیریت و سیاست‌گذاری این صنعت، موجب اتخاذ سیاست‌های ناکارآمد توسعه صنعت لبنیات استان‌های کشور خواهد شد. همین موضوع یکی از دلایل چالش‌های صنایع لبنی است.
- مطلب مرتبطه: اهمیت واکسیناسیون دام
معیارهای سنجش میزان توسعه این صنعت بر طبق آمار و ارقام رسمی و نظرات کارشناسان این حوزه شامل: تعداد دام‌های تولیدکننده شیر، مقدار شیر خام تولیدی، قیمتی که شیر به هنگام عرضه به بازار دارد، تعداد واحدهای در حال بهره‌برداری که در این حوزه فعالیت دارند، مقدار کل فراوری انواع شیر مایع، ماست، پنیر، دوغ و بستنی است. بررسی‌ها نشانگر وجود رکود و عدم پیشرفت برخی از این شاخص‌ها در دوره زمانی 1381 تا 1391 است.
همچنین استان‌های خراسان رضوی دارای بیشترین و ایلام دارای کمترین میزان توسعه‌یافتگی صنایع لبنی کشور بودند. لازم است که در اتخاذ تصمیمات و برنامه‌ریزی‌های توسعه، سرمایه‌گذاری و مدیریت صنعت لبنیات، به تفاوت‌های استانی و نیز رتبه‌بندی استان‌های کشور بر اساس پتانسیل آنها در هر یک از شاخص‌های مذکور توجه شود.
چالش های صنایع لبنی برای پیشرفت در بازار
امروزه یکی از پیشرفته‌ترین صنایع غذایی در جهان، صنعت لبنیات است که با سرعت روزافزون در حال توسعه است. صدها نوع محصول لبنی این روزها در داخل کشور تولید و به بازار عرضه می‌شود. در کشور ما متأسفانه علی‌رغم وجود بستر لازم از نظر میزان مواد اولیه و نیروهای فعال تلاش چندانی برای توسعه این صنعت از سوی نهادهای خصوصی و دولتی انجام نشده است؛ بنابراین، نیاز به ایجاد مراکز تحقیقاتی جهت فعالیت در این زمینه بسیار ضروری است.
- مطلب مرتبط: تجهیزات دامداری سبک
در ادامه به چند مورد از چالش های صنایع لبنی و هدف‌های اینکه در این صنعت اشاره می‌کنیم.
استفاده بهینه از استعدادهای موجود در تولید شیر
بر اساس مطالعات انجام شده، با وجود تولید شیر به مقدار کافی، متأسفانه فقط مقدار اندکی از این شیر جذب صنایع لبنی کشور می‌شود. از جمله دلایل اصلی آن موارد زیر هستند:
کم‌بودن تعداد دامداری‌های صنعتی
پراکندگی دامداری‌های تولید شیر و درنتیجه عدم دسترسی به مراکز جمع‌آوری شیر.
تولید فراورده‌های لبنی بدون نظارت و به‌صورت غیر بهداشتی
شناخت عوامل مؤثر و تلاش در پی رفع این معضلات، باعث از بین رفتن مشکلات فوق خواهد شد.
تحقیق و بررسی پیرامون تولید فراورده های لبنی در صنایع لبنی
نگاهی به روش‌های تولید محصولات لبنی موجود، یادآور مشکلاتی است که چنان چه بخواهیم به طور ریشه‌ای، راه حلی برای آنها بیابیم، بایستی به اصول زیر توجه اساسی کنیم:
- بهبود شرایط تولید از نظر بهداشتی
- بهینه‌سازی مراحل فعلی تولید
- مکانیزه‌کردن خطوط تولید و جایگزین‌کردن روش‌های جدید تولید
- بهبود روش‌های بسته‌بندی
- افزایش راندمان مصرف انرژی با روش‌های مهندسی
- آموزش مسائل بهداشتی و فنی پرسنل
استفاده مناسب از فرآورده‌های جانبی صنایع لبنی
آب پنیر، یکی از مهم‌ترین محصولات جانبی در کارخانه‌های لبنی است که چالش بزرگ کارخانه‌های پنیرسازی به جهت رفع آنها است. با اینکه کارخانه‌های زیادی در سطح کشور نسبت به تولید پنیر اقدام می‌کنند هنوز هیچ برنامه‌ای برای استفاده از آب پنیر که یک فراوردۀ سودآور است در دست اقدام نیست.
در کشورهای توسعه‌یافته از این ماده برای تولید انواع محصولات لبنی شامل لاکتوز و زیرمجموعه‌های آن مثل: کازئین، نوشابه‌های تخمیری کنسانتره، پروتئین آب پنیر و پودر آب پنیر برای صنایع دیگر استفاده می‌شود.
تحقیق برای تولید محصولات جدید و نواورانه در صنایع لبنی
ایجاد تنوع در محصولات لبنی، سبب پاسخگویی بسیاری از مشکلات فعلی این صنعت می‌شود. چرا که با ایجاد محصولات متنوع بازارهای داخلی و خارجی جلب می‌شوند، تشویق دامداران و کشاورزان به تولید بیشتر، به‌کارگیری نیروی انسانی بیشتر، تولید بیشتر شیر با کیفیت بهداشتی و تولید محصولاتی مطابق با ذائقه‌های مختلف و رژیم‌های غذایی متعدد می‌شویم
مطالعه پیرامون استفاده از شیر و فرآورده‌های لبنیاتی در سایر بخش‌های صنایع لبنی
تأثیر استفاده از شیر و فرآورده‌های جانبی آن امروزه در صنایع مختلف روشن است و سال‌هاست که در فرمولاسیون تعداد بی‌شماری از مواد غذایی و دارویی به چشم می‌خورد. به‌عنوان مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- استفاده از شیر خشک و آب پنیر در صنایع غلات، نوشابه‌سازی و گوشت
- استخراج لاکتوز از محصولات لبنی (آب پنیر و شیر) و استفاده در داروسازی
- استفاده از محصولات جانبی لبنی در صنایع تولید غذاهای رژیمی
- تولید کازئین و استفاده در صنایع مختلف
نتیجه‌گیری در مورد چالش های صنایع لبنی
چالش های صنایع لبنی چیزی نیست که بتوان آن را انکار کرد؛ ولی با این وجود کارخانه‌های تولیدکننده فرآورده‌های شیری در داخل کشور باقدرت برای تولید و تأمین نیازهای بازار و مصرف‌کنندگان فعالیت می‌کنند تا محصولی سالم، بهداشتی و پاستوریزه را به دست مشتری برسانند.
سامانه جامع دامپزشکی Itvet با هدف بهبود ارائه خدمات دامپزشکی به دامداران بر بستر آنلاین از سال 1402 فعالیت خود را شروع کرده است. جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره از طریق شماره تماس: 09357871280 با ما در تماس باشید.
- ۰ ۰
- ۰ نظر